Op audiëntie bij Sir Paul in het Antwerpse Sportpaleis

Paul McCartney gaf gisteren een drie uur durend concert in het Antwerpse Sportpaleis, waarmee hij zijn reputatie weer extra glans gaf. Zijn reputatie als showman die alle kneepjes kent om zijn publiek te vermaken. Hij praatte zelf 'Nederlands': "alles kitz...achter de rits?" En zijn reputatie als de succesvolste liedjesschrijver van de twintigste eeuw.

Bijna zeventig is hij intussen, maar blakend van energie. En indrukwekkend: het duurt al snel enkele liedjes voordat het werkelijk tot je doordringt dat hij daar staat: Paul McCartney, een ruime kwart van The Beatles. Dat werd al meteen duidelijk toen hij All My Loving inzette. Daarna volgde de rest van de soundtrack van de tweede helft van de twintigste eeuw. Of liever de periode 1960-1980, want de nadruk lag tijdens het concert dat onderdeel uitmaakt van de On The Run-tournee, op een nieuw liedje als het kwetsbare My Valentine na, vooral op materiaal dat inmiddels uit een ander tijdperk stamt. En dat is wat het publiek wilde horen: fans van middelbare leeftijd tot tieners die juist de Beatlecatalogus aan het ontdekken zijn. Het patrimonium gaat van generatie op generatie.

Opvallend was het vele materiaal van Band On The Run: naast het obligate titelstuk kwamen ook Jet, Mrs. Vanderbilt, Let Me Roll It en Nineteen Hundred and Eighty Five voorbij. Macca's gebruikelijke hommages aan John Lennon (Here Today) en George Harrison (Something) lokte bij de echte fans een spontane ode aan Ringo uit (Yellow Submarine) waar de klantvriendelijke ex-Beatle meteen op inspeelde. Maar echt opmerkelijk waren The Word en Daytripper, bij vriend en vijand bekend als Lennon-nummers. Vroeger maakte de bassist duidelijk een onderscheid tussen de Lennon en de McCartney songs. Blijkbaar hoe langer de tijd verstrijkt en de Beatle-mythe universeler wordt, hoe meer McCartney zich hoeder voelt van alle Beatleliedjes. Geef hem ongelijk: als geen ander hielp hij mee om er klassiek materiaal van te maken.

Op deze glans van onvergankelijkheid vloog de avond richting de climax met Band On The Run, Back In the U.S.S.R., A Day in the Life, Let It Be, Hey Jude en een spectaculaire Live and Let Die, inclusief een vuurwerkshow. Tegen die tijd stonden ook de buitenste ringen van hun stoelen op en duurde het applaus na ieder nummer langer en langer. In de twee toegiften schudde de Liverpudlian achteloos nog wat Beatle-evergreens uit zijn mouw: Daytripper, Drive My Car, Get Back, Yesterday, waarna hij traditioneel afsloot met de laatste minuten ooit door The Beatles op plaat gezet: Golden Slumbers, Carry That Weight, The End. "The love you take is equal to the love you make" was spreekwoordelijk op een avond waarop vijftienduizend toeschouwers op audiëntie gingen bij Sir Paul en dankbaarheid terugkregen. En andersom.

En toch, na afloop bleef ook een reeks classics in het hoofd hangen die hij nog had kunnen spelen: I Want To Hold Your Hand, Can't Buy Me Love, Fool On the Hill, Mull Of Kintyre, We Can Work It Out, Silly Love Songs, Lady Madonna, Penny Lane, Maybe I'm Amazed, Hello Goodbye... Wie doet hem dat na?

http://www.youtube.com/watch?v=TmcvhBo8TAg

Door Dominique Verschuren

Transgender (deel 2): als je alles voortdurend dubbel ziet

"Ik ben het beu om alsmaar te moeten uitleggen dat ik transgender ben"

"Die eerste drempel zit tussen de oren, die moet je kunnen overwinnen." De persoon tegenover mij spreekt het gedecideerd uit. Ze heeft het immers allemaal meegemaakt. Vanavond praat Marianne Dubois (44), omdat ze zich zo voelt. Maar het had net zo goed Hans Dubois kunnen zijn die hetzelfde verhaal zou vertellen. Of misschien toch net even anders. Klinkt dat verwarrend? Dat vindt Marianne zelf ook: "Was ik maar een vrouw geweest, dan was alles veel gemakkelijker. Maar er zijn evenzeer momenten dat ik verlang naar mijn mannelijke kanten. Ik moet nu eenmaal schipperen tussen beide."

Tekst: Dominique Verschuren


"Ik kan mij niet herinneren dat ik ooit een kus heb gekregen van mijn moeder"

Je vertelde dat je uit een conservatief, katholiek, Westvlaams milieu komt.
Dubois: "Wij waren thuis met vijf mensen, mijn ouders en drie kinderen. Dat waren alle vijf aparte individuen. Echt apart. Ik kan mij niet herinneren dat ik ooit een kus heb gekregen van mijn moeder. Of dat we ooit samen aan tafel hebben gegeten. Dat was onbestaand. We moesten van jongs af aan aan onze eigen inkomsten zien te komen. Toen ik negen, tien jaar was, ging ik elk weekend werken aan de kust. Go-karretjes. Elke vrijdagavond, zaterdag, zondag: verhuren en kuisen. Mijn ouders heb ik al vijfentwintig jaar niet meer gezien. Dat staat los van mijn transgenderverhaal. Met die mensen heb ik niets meer te maken. "

Op affectie heb je dus niet hoeven te rekening in je jeugd?
Dubois: "Affectie? Zij hebben ons vooral afgebroken. Dat was de hobby van mijn ouders: maak de kinderen kapot en elkaar. Als een paar keer op je hart wordt getrapt door mensen van wie je verwacht dat zij je toch graag zien, dan leer je als kind terug te vallen op je sterke wapens. In mijn geval: mijn koppie gebruiken. Ik blij dat ik nu een schat van een vriendin heb en toch uit kan komen voor mijn transgender. De meesten doen dat niet."

Ben jij minder Marianne als jij mannenkleren aan hebt?
Dubois: "Dat moet je vragen aan Else, mijn vriendin. Else kan aan de telefoon horen of ik Hans of Marianne ben. Die grenzen zijn natuurlijk vaag. Het is niet zo dat als ik Marianne ben dat de mannelijke kant slaapt. Die is ook wel aanwezig. Andersom ook: er is altijd wel een Marianne aanwezig. De mannelijke kant is verbaal agressiever. Marianne is een stuk socialer..."

Je praat nu spontaan in de derde persoon over jezelf. Doe je dat vaak?
Dubois: "Soms wel ja."

Is dat niet vervreemdend?
Dubois: "Dat kan vreemd overkomen. ik probeer dat rationeel te beschouwen. De mannelijke kant is heel rationeel, kan heel sarcastisch zijn. Marianne houdt van het sociale. Zij kan ook heel goed luisteren."

Als een vriend een probleem heeft ga je dan gemakkelijker als Marianne dan als Hans omdat Marianne beter kan luisteren?
Dubois: "Als iemand effectief zegt 'Ik heb een probleem', dan weet ik dat ik het stukje Marianne moet laten primeren. Dat zal ook meer helpen. Langs de andere kant: die mannelijke kant kan soms hard aankomen, maar hij is ook heel eerlijk en rechtuit. Ik zeg dan ook eerlijk dat iets niet kan. Een bepaald project dat heel zakelijk en efficiënt moet worden georganiseerd en dat ik hier thuis aan de computer doe, doe ik bewust als Hans. Een ander stom voorbeeldje: ik schaak geweldig graag. Als Marianne verlies ik veel gemakkelijk dan als Hans. Als je wilt winnen, speel je beter tegen Marianne."

Van wie hou je het meest, Hans of Marianne?
Dubois: (stilte) "Ik denk dat de combinatie ideaal is. Als ik als Marianne op straat loop ben ik voorzichtiger. Als Marianne ben ik op straat zelfzeker, als Hans eerder arrogant, dan heb ik echt het gevoel dat ik alles aankan."

Dat genderverschil, heb jij dat beter door dan niet-genderisten, denk je?
Dubois: "Dat is moeilijk te beoordelen, maar ik denk het wel. Als ik hoor wat anderen daarover zeggen... Op het werk ben ik echt de communicatiepersoon. Zowel mannen als vrouwen komen naar mij toe voor hun problemen. Over het huishouden, over gevoelens, over dat ze gaan scheiden, over wat ze hadden gekocht, en de mannen over typische mannenzaken."

Heb jij ook het gevoel dat jij beide seksen beter begrijpt?
Dubois: "Ik hoop dat ik ze beter snap. Ik denk dat ik wel beter dan een doorsnee man kan aanvoelen wat een vrouw bedoelt. Dat is een van de leukere kanten van het transgender zijn. Ik kan het aanvoelen hoe leuk het is als vrouw om je in een nieuwe kleren te steken. Dat is een speciaal gevoel dat sommige mannen ook wel hebben, maar toch iets typisch vrouwelijk is."

Jij voelt aan den lijve het verschil tussen man en vrouw? En de verschillende gedragingen die daar bijhoren...?
Dubois: "Wat sommige transgenders, met name mannen die als vrouw verkleed zijn, vergeten is dat ze zich niet kunnen gedragen als mannen. Je gaat niet naar het café en slaat een paar pinten achterover. Of met je benen wijd zitten. Dat doet een vrouw normaal niet. Je ontdekt dat er veel meer sociale regeltjes bestaan voor vrouwen dan voor mannen. Een man mag veel meer dan een vrouw. Een man die de ene vrouw na de andere vrouw versiert is een echte, een vrouw die meerdere mannen na elkaar heeft is een slet. Dus veel transgenders, verkleed als vrouw, denken de ene vrouw na de andere te versieren. Dan voelen ze zich op en top vrouw. Die mannen maken echt een karikatuur van een vrouw. In feite doen zij datgene wat een man wil doen, alleen kleden ze zich als vrouw om iemand te verleiden."

Botsen die kanten dan niet enorm met elkaar: de machokant van een womanizer en de waardigheid van een vrouw?
Dubois: "Ikzelf heb de neiging nooit gehad om meerdere vrouwen te versieren. De meeste travesties zijn mannen die vallen op vrouwen. Tenzij ze zich omkleden, dan willen ze ook wel eens het bed delen met een man. Die weerstand om met een man seks te hebben wordt plots overwonnen. Doe je die kleren uit dan is het weer gedaan."

Is dat een vorm van homoseksualiteit?
Dubois: "Nee, in feite niet. Ze zien die mannen ook niet graag. Het gaat om de kick. De opwinding die ze krijgen als ze zich sexy kleden is zodanig sterk dat het verlangen geslachtsoverschrijdend wordt."

"Ik ben nooit gepenetreerd en ik heb nooit gepenetreerd"

De dwang om het ene moment man te zijn, de volgende uren als vrouw door het leven te gaan lijkt me tijdrovend. Die dagelijkse transformatie, hoe lang duurt die?
Dubois: "Dat ligt eraan. Ik wist gisteren al dat ik vandaag op stap zou gaan. Daarom heb ik gisteren al mijn nagels gelakt. Als ik dan 's ochtends opsta in mijn pyjama dan denk ik: Wat ga ik vandaag aandoen?

Geniet je van dat moment?Dubois: "Ja, ja... (lacht) echt waar. Leren rokken... Ik heb er dertig. Kort, lang, dof, blinkend, zijsplit... Dan ga ik kijken wat vandaag het beste past. Ik hou enorm van de kleuren zwart en rood. Ik zou mijn stijl willen omschrijven als strak en somber. "

Waarom altijd die korte rokken, waarom altijd dat overdreven vrouwelijke?
Dubois: "Dat klopt. Marianne is heel vrouwelijk..."

Er zijn veel vrouwen in het straatbeeld die broeken dragen...
Dubois: "Ik heb wel leggings. Maar die zijn ook allemaal zwart of rood. Opvallend glanzend. Ik voel me gewoon lekker daarin. Ik vind het zalig om dat te dragen."

Ik zie ook dat je borsten draagt.
Dubois: "Dat zijn prothesen van siliconen gemaakt."

Mis je iets als je die prothesen ziet?
Dubois: "Goh! Het zou veel praktischer zijn mocht je een pil kunnen pakken dat je ineens het lichaam van een vrouw krijgt. Maar ik mis niet iets."

Anders uitgedrukt: als je vrouwenkleren draagt, stoort je penis je dan?
Dubois: "Het zou leuker zijn als het er niet is, maar het is er. Vandaar dat ik het ook heel strak wegbind."

Hoe beleef jij seks? Als man of vrouw?
Dubois: "Ik heb geen seks. In het verleden heb ik wel wat clubs bezocht, maar nooit seks. Absoluut niet. Ik ben nooit gepenetreerd en ik heb nooit gepenetreerd. Ik heb als man geen behoefte om seks te hebben met een vrouw. En puur homoseks spreekt mij ook niet aan. Ik heb er gewoon geen behoefte aan. Ik heb daar totaal geen last van. Ik ben gewoon niet seksueel actief. Ook geen masturbatie. Mijn geslachtsdeel zit weggeborgen, dus dat gaat moeilijk."

Raak je dan nooit spontaan opgewonden?
Dubois: "Nee, totaal niet."

Ook niet als je een leren rok aan hebt?
Dubois: "Nee, het is geen fetisj in die zin dat ik een seksuele prikkeling krijg als ik een rok draag. Je krijgt een bepaalde uitstraling. Dat is tof. Ik zie in die foto's van mij ook geen seks, maar lifestyle, hooguit verleiding, maar zeker geen seks."

"De grootste uitdaging is de maatschappij"

Volgens Dubois lopen er in België circa 280.000 transgenders rond. Meer dan 95 procent komt niet uit de kast. Ze trekken stiekem kleren van hun vrouw aan als die niet thuis is. Of ze duiken een club in waar ze mensen met dezelfde verlangens ontmoeten. Het is niet gemakkelijk om uit die verborgenheid te ontsnappen. Dubois weet als geen ander welke prijs je betaalt om je te profileren als transgender. Maar jezelf wegcijferen heeft op lange termijn geen zin. Het is als een bal die je het water in wilt drukken maar die toch altijd weer boven komt.

Dubois: "De grootste uitdaging is de maatschappij. Je begint met een toerke in de buurt. Sommigen gaan eerst naar een club. Je kleed je daar om en rond sluitingstijd verkleed je je weer terug als man. Bij de volgende stap kleed je je niet meer terug om maar ga je als vrouw terug naar huis. De allereerste keer dat ik uitging, gekleed in vrouwenkleren, ging ik samen met mijn zus. Naar een kroeg op vijftien minuten lopen. Zij stelde voor eerst nog langs de frituur te gaan. Maar op een bepaald moment zei ze: 'Ik moet weg. Ik zie je morgen nog wel.' En weg was ze. Daar stond ik dan: kort gerokt, kousen aan, hoge hakken, een vrouw van een meter vijfennegentig. Dan kun je drie dingen doen: ofwel sterf je ter plaatse, in de frituur werd ik al volop begluurd. Ofwel ga je verder en val je. Ofwel ga je verder en word je sterker. Het is net leren lopen."

Denk jij dat je het nog gaat meemaken dat je als Marianne niet meer zo voorzichtig hoeft te zijn?

Dubois: "Het wordt erger met de jaren. De maatschappij polariseert. De sfeer wordt agressiever. De laatste jaren is dat merkbaar veranderd. Negatieve reacties uit de allochtone hoek, de Oosteuropeanen... Ik ben voor de emancipatie van iedereen. Ik vind dat iedereen kansen moet krijgen om zijn of haar leven op te bouwen. Kansen voor mij, voor vrouwen, mannen, allochtonen, maakt mij niet uit. Maar als je onderdeel uitmaakt van deze maatschappij dan moeten de neuzen wel dezelfde kant op staan. Je moet er wel voor gaan. We leven in een democratische staat, we leven in een rechtstaat. De vrijheid van meningsuiting is ook belangrijk. Als ze mij uitschelden, dan maakt mij dat niet uit. Mijn grens ligt als ze oproepen tot geweld."

Word je het nu nooit beu om altijd maar te moeten uitleggen wie je bent en hoe en waarom?
Dubois: "Ja, dat ben ik intussen wel beu. Ik heb sinds 2006 me enorm ingezet voor de transgendergemeenschap. Ik heb lansen gebroken, interviews gedaan, fotoreportages, psycholoog gespeeld, begeleider voor transgenders die uit de kast wilden komen... Maar je krijgt er soms barweinig voor terug."

Dat klinkt verbitterd.
Dubois: "Ik vind het op zich wel een fascinerende wereld. En voor een deel is het ook mijn wereld. Ik behoor tot die wereld. Maar als je zo vaak de deksel op je neus krijgt, dan houdt het ooit eens op."

Je behoort tot die wereld tegen wil en dank?
Dubois: "Ja... die wereld...  ja... goh... Behoor ik tot die wereld? Ik ben een transgender, maar behoor ik tot die wereld? Ik zie het ook niet als een aparte wereld, ik ben gewoon een onderdeel van de maatschappij. Ik ben sowieso nogal individualistisch."

Maar je hebt ook een soort leidersrol in die wereld?
Dubois: "Mensen volgen mij graag, maar ik word niet graag gevolgd. Mensen hangen graag wagonnetjes aan je locomotief. Maar mensen moeten het zelf doen. Ik kan mensen niet altijd bij de hand pakken en voor alles gaan zorgen."

Welke boodschap draag jij graag uit?
Dubois: "Ik ga ervan uit dat transgenders gewone mensen zijn zoals iedereen. Ze moeten meedoen met de maatschappij. En zichzelf niet altijd in een slachtofferrol duwen. Soms komen van die transgenders samen en beginnen ze te discussiëren: 'Wij kunnen niet buiten komen, want de wetteksten zijn nog niet aangepast.' En dan zeg ik: 'Je zou veel beter op straat komen en laten zien dat je net bent als iedereen. Maar als je je blijft verbergen en je duwt jezelf in een slachtofferrol dan bereik je helemaal niets. Wil je een maatschappelijk draagvlak creëren, dan lukt dat alleen om mee te doen en te zijn wie je bent. Kom naar buiten en praat erover en wees er open en eerlijk in. Er zijn meer dan 280.000 transgenders in België, 95 procent zit opgesloten."

Op de Gay Pride kom je ook transgenders tegen, je vindt ze vaak in gaycafés... Als ze gelijkwaardig willen zijn waarom isoleren ze zich dan zo?
Dubois: "Dat heb ik me ook afgevraagd. Waarom altijd die opsplitsing in kleine groepjes? Toch is die drempel niet altijd gemakkelijk te nemen. Uiteindelijk ga je het toch zoeken bij gelijkgestemden. Maar dat mag geen cultus worden, dat moet beperkt blijven. Stap uit dat transgenderwereldje!"

Je hebt mij ervan overtuigd dat 'je transgender voelen' niet iets is dat je kunt onderdrukken, maar de goegemeente denkt daar vaak heel anders over.
Dubois: "Dat is met een heleboel zaken. Laten we hopen dat we dingen kunnen veranderen met educatie en actief aanwezig zijn. Er is een tijd geweest dat vrouwen echt geen broek konden dragen. Nu is het de normaalste zaak van de wereld. Je moet mensen de kans geven. Maar je moet om die emancipatie te realiseren wel meedoen. Je kunt niet aan de zijlijn blijven. Je moet zelf meespelen, want anders kun je geen doelpunt scoren. Als je meespeelt, kan je balverlies leiden, een rode kaart krijgen, tegen je schenen geschopt worden..."

Ben je optimistisch over de toekomst?
Dubois: "Nee. Voor transgenders blijft het moeilijk om tegen het vooroordeel te vechten. De maatschappij verandert niet ten voordele. De economie zit momenteel niet mee. Mensen hebben minder werk, minder inkomsten, worden chagrijniger en egocentrischer. Ze hebben minder oog voor maatschappelijke zaken. Mensen stellen zich vragen: Waarom moet er 80.000 euro besteed worden aan de Gay Pride. Kunnen we met die 80.000 euro geen nuttigere zaken doen, als er zoveel mensen werkloos zijn? Waarom dan een operatie bekostigen van een transgender? Dat is een reële vraag!"

Transgender (deel 1): als je alles voortdurend dubbel ziet

"Ik kan soms heel rationeel zijn. Zodanig dat ik elk gevoel uitsluit."

"Die eerste drempel zit tussen de oren, die moet je kunnen overwinnen." De persoon tegenover mij spreekt het gedecideerd uit. Ze heeft het immers allemaal meegemaakt. Daarom praat ze er ontspannen over, bijna achteloos: gekleed in een korte rok, zwarte kousen, hoge zwarte laarzen. Haar rood aangezette lippen en rode nagellak sluiten onberispelijk aan op de rode pull die ze draagt, waarop dan weer een zwarte kralenketting hangt. Strak en sober, noemt ze haar stijl. Vanavond praat Marianne Dubois (44), omdat ze zich zo voelt. Maar het had net zo goed Hans Dubois kunnen zijn die hetzelfde verhaal zou vertellen. Of misschien toch net even anders. Klinkt dat verwarrend? Dat vindt Marianne zelf ook: "Er zijn momenten dat ik denk: Was ik maar een vrouw geweest, dan was alles veel gemakkelijker. Maar dat is ook niet de oplossing. Er zijn evenzeer momenten dat ik verlang naar mijn mannelijke kanten. Ik moet nu eenmaal schipperen tussen beide."

Tekst: Dominique Verschuren

Transgender, travestie, transeksueel... Een buitenstaander zou spontaan het noorden kwijtraken bij zoveel etiketten die allemaal iets met elkaar te maken hebben en toch wezenlijk verschillen. Natuurlijk staan de betrokkenen erop dat je ze juist benoemt. Marianne Dubois legt het verschil feilloos en gedetailleerd uit: "Transgender is een parapluterm voor al die mensen die last hebben van hun genderidentiteit. Dat kan van heel sterk tot heel zwak zijn. De kleinste groep is de transeksuelen. Die voelen zich totaal niet overeenkomen met hun genderidentiteit. Wat doen die? Na een aantal intakegesprekken gebeurt er een transitie: man wordt vrouw, vrouw wordt man. De grootste groep noemen ze travesties. Dat zijn mensen die af en toe de behoefte hebben om zich te verkleden als iemand van het andere geslacht. Dat kan een bepaalde prikkel zijn. Ze zijn travestie. Dat is wat anders dan aan travestie doen. Die laatste categorie, dat zijn de drag queens. Dat zijn meer performers. Zij hebben een mannenlichaam, maar willen af en toe uiting geven aan hun vrouwelijke kant. Dat is dwingend, maar niet zo dwingend dat het per sé nu moet. Het mag morgen ook. En dan is er nog een klein groepje waar ik mijzelf toe beschouw: de transgenderisten. Wat betekent dat? Ik heb een biologische identiteit en ik heb een genderidentiteit. De verhouding tussen die twee is fiftyfifty. Mijn genderidentiteit is niet vrouwelijk genoeg om altijd als vrouw door het leven te gaan, maar de mannelijke kant is ook niet sterk genoeg zodanig dat ik mijn vrouwelijkheid opzij kan leggen. Ik beschouw die twee kanten als gelijkwaardig."

Hoe noem ik je nu: hij of zij?
Dubois: "Ik ben ze alle twee en geen van twee. Ik ken mensen die mij als een man zien en mij dan aanspreken als Marianne. Het zijn twee persoonlijkheden in een lichaam."

Is dat niet heel verwarrend?
Dubois: "Dat is heel verwarrend. De hele maatschappij, de hele sociale rol is heel sterk geënt op de binaire opsplitsing tussen man en vrouw. Ik zit daartussenin..."

Naar welk toilet ga jij dan?Dubois: "Zoals ik nu ben naar het damestoilet. En anders naar het mannentoilet."

Vergis je je wel eens?
Dubois: "Nee. Nooit."

Dus de kleren maken wie jij bent?
Dubois: "De kleren laten mij zien hoe ik mij voel."

Toch verschijn je op je werk nooit zoals je nu hier voor mij zit.
Dubois: "Dat klopt. Dat is een pragmatische keuze. Een compromis. Een aantal collega's weten het, gewoon door ernaar te vragen. Mijn secretaresse vroeg me ooit: 'Ik heb het gevoel dat als ik met jou zit te praten ik af en toe met een vrouw praat en af en toe met een man. De manier waarop jij vragen stelt en antwoorden geeft en zorg draagt voor ons, dat komt zo vrouwelijk over.' Op het werk kleed ik me niet als vrouw. Je moet wel praktisch blijven, natuurlijk."

Maar soms word je op een doordeweekse ochtend wakker met de gemoedstoestand dat je je als vrouw wilt verkleden. En omdat je naar je werk moet, kun je dat niet maken. Heeft dat invloed op je humeur?
Dubois: "Dat kan soms wel een effect hebben. Je hebt van die ochtenden dat je vrouwelijke kant heel erg domineert en dat je bijna automatisch in een rok schiet. En als dat niet kan, dan voel ik me niet zo goed in mijn vel. En meestal verbaal vrij agressief. Dat gevoel moet ik dan uitschakelen en dat doe ik door de ratio."

Offer je op die manier veel op?
Dubois: "Ja en nee. Dat hangt sterk af van de gemoedstoestanden. Er zijn momenten dat ik denk: Was ik maar een vrouw geweest, dan was alles veel gemakkelijker. Maar dat is ook niet de oplossing. Er zijn evenzeer momenten dat ik verlang naar mijn mannelijke kanten. Ik moet nu eenmaal schipperen tussen beide. Op vakantie ben ik gelukkig helemaal vrij om te kiezen. Op vakantie draag ik ook altijd twee koffers: eentje voor Hans, eentje voor Marianne."

"Verstandshuwelijken houden veel langer stand dan emotionele relaties"
Dubois: "Toen ik een jaar of tien, elf was heb ik voor het eerst een vrouw gezien in een mantelpakje. Wauw! Fantastisch! Dat was wat ik toen dacht. Dat was in de jaren zeventig. Je had nog geen internet. Ik was wel lid van de bibliotheek, maar informatie daarover vond je niet. En thuis ernaar vragen was ook onmogelijk.  Onderwerpen zoals emoties, liefde, seksualiteit waren taboe. Ik kom uit een conservatief, katholiek, Westvlaams milieu. Die gevoelens kwamen regelmatig terug, maar je kon er niet over praten. Homoseksualiteit was het ook niet, want ik had niet het idee dat ik op een jongen verliefd ging worden."

Waar werd je dan wel verliefd op?
Dubois (denkend): "Mijn huidige vriendin, Else, zie ik heel graag. Maar vlinders in mijn buik heb ik nog nooit gehad. In mijn hele leven niet."

En je bent intussen 44...
Dubois: (stilte) "Het werd me allemaal te verwarrend rond mijn achttiende. Ik wist niet wat te doen. Dus stortte ik mij op mijn studies. College, universiteit. Job bij IBM. Maar ik miste iets. Je zag collega's rond je die gingen trouwen of die een vriendin hadden. Dat interesseerde mij niet. Ik zag mijzelf nooit thuis met een partner en een stel kinderen. Toen ben ik een aantal jaren gaan rondzwerven. Ik kwam in Afrika terecht. In 1996 kwam ik berooid terug. Gelukkig kenden ze me nog bij IBM, dus daar terug begonnen. Ik heb ook een vrouw leren kennen. Met een aantal kinderen. We hadden een vrij verstandelijke relatie, af en toe intimiteit. Het klikte vrij goed. Maar je valt in een sociaal model. Ik was toen achter in de twintig. Na zes, zeven maanden doken die verwarrende gevoelens weer op: Waarom kleed ik me niet als een vrouw?"

Waren die transgendergevoelens ook aanwezig tijdens je studententijd en in Afrika?
Dubois: "Die had ik volledig weggedrukt. Tijdens mijn studies had ik weinig tijd: studeren, studeren, studeren... In Afrika zijn echte gevoelens een luxe, daar is het een kwestie van overleven, dus hoefde ik ook niet toe te geven aan mijn gevoelens. Maar toen ik terug in België kwam en ik een tijdje bij die vriendin was, kwamen die gevoelens weer op. Toen heb ik het haar eerlijk verteld en haar gezegd dat het aan haar de beslissing was om ermee te doen wat ze wilde. In het begin was er paniek. Achteraf had ze het wel zien aankomen. We hadden geen seks; dat sprak mij niet aan. Op internet vond ik een instelling in Nederland waar ik naartoe kon gaan om die verandering gewaar te worden. Toen is zij meegegaan. Toen heb ik mij voor de eerste keer gepresenteerd: Ik voelde me fantastisch! Meteen rokjes gekocht... Het was een emotionele uitbarsting voor mij waarbij de Etna klein bier is."

Wat gebeurde er toen in jou?
Dubois: "Ik voelde me lekker, zoals ik me voel. Het was vooral een emotionele ontlading. Zo van: Wauw! Waarom heb ik hier zolang mee gewacht? Het heeft geen zin om daarbij stil te staan; je moet altijd vooruit kijken. Maar wat ik toen zag in de spiegel, dat was werkelijk een stuk van mezelf. Dit ben ik!"

Hoe moet ik mij dat concreet voorstellen: huilen van geluk, dansen door het huis...?
Dubois: "Ik ben altijd iemand die zich vrij goed beheerst. Toen ook.  Je gaat mij nooit over mijn toeren krijgen."

Hoe reageerde je vriendin?
Dubois: "Die wilde niet dat de kinderen het zouden weten. Het waren tienerkinderen. Oké, een relatie is een kwestie van geven en nemen. Ze wilde ook niet dat ik buiten zou komen als vrouw... Voor de buren."

Hoe voelde je daarbij?
Dubois: "Op dat moment kon ik het wel begrijpen. Het is niet gemakkelijk als een partner plots zegt dat hij voor een stukje als vrouw door het leven wilt gaan. Mensen zien dat, mensen herkennen mij, mensen beginnen te praten, maar wat ze niet doen is zich informeren. De klassieke vooroordelen wilde mijn vriendin vermijden, niet alleen voor haar, maar ook voor de kinderen."

Maar wat voelde je? Zag je haar minder graag? Ze verloochende per slot van rekening een deel van jouw identiteit op dat moment.
Dubois: "Dat is een complex gegeven. Natuurlijk ben je boos. Je voelt je voor die ene keer fantastisch in je leven, maar onmiddellijk komt daar een domper op. Maar ja, je moet ook praktisch blijven. Je moet kunnen geven en nemen. Als zij het al toeliet, wat de meeste vrouwen niet doen, had ik al een eerste veldslag gewonnen. En natuurlijk kinderen zijn kwetsbaar en ik sta sterk in mijn schoenen. Daarbij komt dat ik een eigen appartementje had waar ik mijn gang kon gaan. In het begin is dat voldoende, maar na een tijdje wil je toch een nieuwe stap zetten. Dat bleek achteraf het breekpunt voor onze relatie. Ze zei wel dat ze er geen probleem mee had, maar dat had ze wel.  Want ze had me nodig... financieel. Zij was een alleenstaande moeder met drie kinderen en ik verdiende goed. Ik gaf haar zekerheid."

En waarom bleef jij bij haar?
Dubois: "Er waren die drie kinderen. Die zag ik graag en zij zagen mij graag. Want dat is een van de leuke kanten van het transgender zijn:  je kunt zowel door jongens- als door meisjesogen kijken. Bijvoorbeeld toen de oudste dochter voor het eerst ongesteld was, is zij dat tegen mij komen zeggen en niet tegen haar moeder."

Wat weet jij van menstruatie? Jij hebt dat nooit meegemaakt.
Dubois: "Uiteraard ken ik dat niet. Maar wat wel heel vreemd was, was dat vertrouwen. Zoiets intiems kwam ze tegen mij zeggen, haar stiefvader! Maar uiteindelijk kwam ik met die vriendin op een punt dat het steeds moeilijker werd en zijn we uit elkaar gegaan. Er kon steeds minder over gepraat worden. Toen heb ik met haar een afspraak gemaakt: Ik blijf bij jullie totdat de jongste achttien jaar is en dan zal ik verder mijn eigen leven leiden. Je mag het nu vertellen aan haar of dan pas. Jij mag het vertellen, ik wil het vertellen. Je mag kiezen..."

Sta jij zo pragmatisch in het leven?
Dubois: "Ik kan soms heel rationeel zijn. Zodanig dat ik elk gevoel uitsluit."

Terwijl je in sé met een oergevoel naar buiten bent getreden: die vrouwelijkheid?
Dubois: "Maar in relaties ga ik heel vaak uit van de ratio. Verstand kan mensen beter verbinden dan gevoelens. Als wij samen tot een conclusie komen geeft dat veel langer een houvast, een afspraak. Verstandshuwelijken houden veel langer stand dan emotionele relaties. Emotionele huwelijken kunnen natuurlijk veel meer passie hebben en intimiteit, maar zij hebben zeker niet die stabiliteit."

 

Lees ook deel 2 van het interview met Marianne Dubois, binnenkort op De blog van Dominique:

Dubois: "Ik ben nooit gepenetreerd en ik heb nooit gepenetreerd. Ik heb als man geen behoefte om seks te hebben met een vrouw. En puur homoseks spreekt mij ook niet aan. Ik heb er gewoon geen behoefte aan. Ook geen masturbatie. Mijn geslachtsdeel zit weggeborgen, dus dat gaat moeilijk."