"Ik kan soms heel rationeel zijn. Zodanig dat ik elk gevoel uitsluit."
"Die eerste drempel zit tussen de oren, die moet je kunnen overwinnen." De persoon tegenover mij spreekt het gedecideerd uit. Ze heeft het immers allemaal meegemaakt. Daarom praat ze er ontspannen over, bijna achteloos: gekleed in een korte rok, zwarte kousen, hoge zwarte laarzen. Haar rood aangezette lippen en rode nagellak sluiten onberispelijk aan op de rode pull die ze draagt, waarop dan weer een zwarte kralenketting hangt. Strak en sober, noemt ze haar stijl. Vanavond praat Marianne Dubois (44), omdat ze zich zo voelt. Maar het had net zo goed Hans Dubois kunnen zijn die hetzelfde verhaal zou vertellen. Of misschien toch net even anders. Klinkt dat verwarrend? Dat vindt Marianne zelf ook: "Er zijn momenten dat ik denk: Was ik maar een vrouw geweest, dan was alles veel gemakkelijker. Maar dat is ook niet de oplossing. Er zijn evenzeer momenten dat ik verlang naar mijn mannelijke kanten. Ik moet nu eenmaal schipperen tussen beide."Tekst: Dominique Verschuren
Transgender, travestie, transeksueel... Een buitenstaander zou spontaan het noorden kwijtraken bij zoveel etiketten die allemaal iets met elkaar te maken hebben en toch wezenlijk verschillen. Natuurlijk staan de betrokkenen erop dat je ze juist benoemt. Marianne Dubois legt het verschil feilloos en gedetailleerd uit: "Transgender is een parapluterm voor al die mensen die last hebben van hun genderidentiteit. Dat kan van heel sterk tot heel zwak zijn. De kleinste groep is de transeksuelen. Die voelen zich totaal niet overeenkomen met hun genderidentiteit. Wat doen die? Na een aantal intakegesprekken gebeurt er een transitie: man wordt vrouw, vrouw wordt man. De grootste groep noemen ze travesties. Dat zijn mensen die af en toe de behoefte hebben om zich te verkleden als iemand van het andere geslacht. Dat kan een bepaalde prikkel zijn. Ze zijn travestie. Dat is wat anders dan aan travestie doen. Die laatste categorie, dat zijn de drag queens. Dat zijn meer performers. Zij hebben een mannenlichaam, maar willen af en toe uiting geven aan hun vrouwelijke kant. Dat is dwingend, maar niet zo dwingend dat het per sé nu moet. Het mag morgen ook. En dan is er nog een klein groepje waar ik mijzelf toe beschouw: de transgenderisten. Wat betekent dat? Ik heb een biologische identiteit en ik heb een genderidentiteit. De verhouding tussen die twee is fiftyfifty. Mijn genderidentiteit is niet vrouwelijk genoeg om altijd als vrouw door het leven te gaan, maar de mannelijke kant is ook niet sterk genoeg zodanig dat ik mijn vrouwelijkheid opzij kan leggen. Ik beschouw die twee kanten als gelijkwaardig."
Hoe noem ik je nu: hij of zij?
Dubois: "Ik ben ze alle twee en geen van twee. Ik ken mensen die mij als een man zien en mij dan aanspreken als Marianne. Het zijn twee persoonlijkheden in een lichaam."
Is dat niet heel verwarrend?
Dubois: "Dat is heel verwarrend. De hele maatschappij, de hele sociale rol is heel sterk geënt op de binaire opsplitsing tussen man en vrouw. Ik zit daartussenin..."
Naar welk toilet ga jij dan?Dubois: "Zoals ik nu ben naar het damestoilet. En anders naar het mannentoilet."
Vergis je je wel eens?
Dubois: "Nee. Nooit."
Dus de kleren maken wie jij bent?
Dubois: "De kleren laten mij zien hoe ik mij voel."
Toch verschijn je op je werk nooit zoals je nu hier voor mij zit.
Dubois: "Dat klopt. Dat is een pragmatische keuze. Een compromis. Een aantal collega's weten het, gewoon door ernaar te vragen. Mijn secretaresse vroeg me ooit: 'Ik heb het gevoel dat als ik met jou zit te praten ik af en toe met een vrouw praat en af en toe met een man. De manier waarop jij vragen stelt en antwoorden geeft en zorg draagt voor ons, dat komt zo vrouwelijk over.' Op het werk kleed ik me niet als vrouw. Je moet wel praktisch blijven, natuurlijk."
Maar soms word je op een doordeweekse ochtend wakker met de gemoedstoestand dat je je als vrouw wilt verkleden. En omdat je naar je werk moet, kun je dat niet maken. Heeft dat invloed op je humeur?
Dubois: "Dat kan soms wel een effect hebben. Je hebt van die ochtenden dat je vrouwelijke kant heel erg domineert en dat je bijna automatisch in een rok schiet. En als dat niet kan, dan voel ik me niet zo goed in mijn vel. En meestal verbaal vrij agressief. Dat gevoel moet ik dan uitschakelen en dat doe ik door de ratio."
Offer je op die manier veel op?
Dubois: "Ja en nee. Dat hangt sterk af van de gemoedstoestanden. Er zijn momenten dat ik denk: Was ik maar een vrouw geweest, dan was alles veel gemakkelijker. Maar dat is ook niet de oplossing. Er zijn evenzeer momenten dat ik verlang naar mijn mannelijke kanten. Ik moet nu eenmaal schipperen tussen beide. Op vakantie ben ik gelukkig helemaal vrij om te kiezen. Op vakantie draag ik ook altijd twee koffers: eentje voor Hans, eentje voor Marianne."
"Verstandshuwelijken houden veel langer stand dan emotionele relaties"Dubois: "Toen ik een jaar of tien, elf was heb ik voor het eerst een vrouw gezien in een mantelpakje. Wauw! Fantastisch! Dat was wat ik toen dacht. Dat was in de jaren zeventig. Je had nog geen internet. Ik was wel lid van de bibliotheek, maar informatie daarover vond je niet. En thuis ernaar vragen was ook onmogelijk. Onderwerpen zoals emoties, liefde, seksualiteit waren taboe. Ik kom uit een conservatief, katholiek, Westvlaams milieu. Die gevoelens kwamen regelmatig terug, maar je kon er niet over praten. Homoseksualiteit was het ook niet, want ik had niet het idee dat ik op een jongen verliefd ging worden."
Waar werd je dan wel verliefd op?
Dubois (denkend): "Mijn huidige vriendin, Else, zie ik heel graag. Maar vlinders in mijn buik heb ik nog nooit gehad. In mijn hele leven niet."
En je bent intussen 44...
Dubois: (stilte) "Het werd me allemaal te verwarrend rond mijn achttiende. Ik wist niet wat te doen. Dus stortte ik mij op mijn studies. College, universiteit. Job bij IBM. Maar ik miste iets. Je zag collega's rond je die gingen trouwen of die een vriendin hadden. Dat interesseerde mij niet. Ik zag mijzelf nooit thuis met een partner en een stel kinderen. Toen ben ik een aantal jaren gaan rondzwerven. Ik kwam in Afrika terecht. In 1996 kwam ik berooid terug. Gelukkig kenden ze me nog bij IBM, dus daar terug begonnen. Ik heb ook een vrouw leren kennen. Met een aantal kinderen. We hadden een vrij verstandelijke relatie, af en toe intimiteit. Het klikte vrij goed. Maar je valt in een sociaal model. Ik was toen achter in de twintig. Na zes, zeven maanden doken die verwarrende gevoelens weer op: Waarom kleed ik me niet als een vrouw?"
Waren die transgendergevoelens ook aanwezig tijdens je studententijd en in Afrika?
Dubois: "Die had ik volledig weggedrukt. Tijdens mijn studies had ik weinig tijd: studeren, studeren, studeren... In Afrika zijn echte gevoelens een luxe, daar is het een kwestie van overleven, dus hoefde ik ook niet toe te geven aan mijn gevoelens. Maar toen ik terug in België kwam en ik een tijdje bij die vriendin was, kwamen die gevoelens weer op. Toen heb ik het haar eerlijk verteld en haar gezegd dat het aan haar de beslissing was om ermee te doen wat ze wilde. In het begin was er paniek. Achteraf had ze het wel zien aankomen. We hadden geen seks; dat sprak mij niet aan. Op internet vond ik een instelling in Nederland waar ik naartoe kon gaan om die verandering gewaar te worden. Toen is zij meegegaan. Toen heb ik mij voor de eerste keer gepresenteerd: Ik voelde me fantastisch! Meteen rokjes gekocht... Het was een emotionele uitbarsting voor mij waarbij de Etna klein bier is."
Wat gebeurde er toen in jou?
Dubois: "Ik voelde me lekker, zoals ik me voel. Het was vooral een emotionele ontlading. Zo van: Wauw! Waarom heb ik hier zolang mee gewacht? Het heeft geen zin om daarbij stil te staan; je moet altijd vooruit kijken. Maar wat ik toen zag in de spiegel, dat was werkelijk een stuk van mezelf. Dit ben ik!"
Hoe moet ik mij dat concreet voorstellen: huilen van geluk, dansen door het huis...?
Dubois: "Ik ben altijd iemand die zich vrij goed beheerst. Toen ook. Je gaat mij nooit over mijn toeren krijgen."
Hoe reageerde je vriendin?
Dubois: "Die wilde niet dat de kinderen het zouden weten. Het waren tienerkinderen. Oké, een relatie is een kwestie van geven en nemen. Ze wilde ook niet dat ik buiten zou komen als vrouw... Voor de buren."
Hoe voelde je daarbij?
Dubois: "Op dat moment kon ik het wel begrijpen. Het is niet gemakkelijk als een partner plots zegt dat hij voor een stukje als vrouw door het leven wilt gaan. Mensen zien dat, mensen herkennen mij, mensen beginnen te praten, maar wat ze niet doen is zich informeren. De klassieke vooroordelen wilde mijn vriendin vermijden, niet alleen voor haar, maar ook voor de kinderen."
Maar wat voelde je? Zag je haar minder graag? Ze verloochende per slot van rekening een deel van jouw identiteit op dat moment.
Dubois: "Dat is een complex gegeven. Natuurlijk ben je boos. Je voelt je voor die ene keer fantastisch in je leven, maar onmiddellijk komt daar een domper op. Maar ja, je moet ook praktisch blijven. Je moet kunnen geven en nemen. Als zij het al toeliet, wat de meeste vrouwen niet doen, had ik al een eerste veldslag gewonnen. En natuurlijk kinderen zijn kwetsbaar en ik sta sterk in mijn schoenen. Daarbij komt dat ik een eigen appartementje had waar ik mijn gang kon gaan. In het begin is dat voldoende, maar na een tijdje wil je toch een nieuwe stap zetten. Dat bleek achteraf het breekpunt voor onze relatie. Ze zei wel dat ze er geen probleem mee had, maar dat had ze wel. Want ze had me nodig... financieel. Zij was een alleenstaande moeder met drie kinderen en ik verdiende goed. Ik gaf haar zekerheid."
En waarom bleef jij bij haar?
Dubois: "Er waren die drie kinderen. Die zag ik graag en zij zagen mij graag. Want dat is een van de leuke kanten van het transgender zijn: je kunt zowel door jongens- als door meisjesogen kijken. Bijvoorbeeld toen de oudste dochter voor het eerst ongesteld was, is zij dat tegen mij komen zeggen en niet tegen haar moeder."
Wat weet jij van menstruatie? Jij hebt dat nooit meegemaakt.
Dubois: "Uiteraard ken ik dat niet. Maar wat wel heel vreemd was, was dat vertrouwen. Zoiets intiems kwam ze tegen mij zeggen, haar stiefvader! Maar uiteindelijk kwam ik met die vriendin op een punt dat het steeds moeilijker werd en zijn we uit elkaar gegaan. Er kon steeds minder over gepraat worden. Toen heb ik met haar een afspraak gemaakt: Ik blijf bij jullie totdat de jongste achttien jaar is en dan zal ik verder mijn eigen leven leiden. Je mag het nu vertellen aan haar of dan pas. Jij mag het vertellen, ik wil het vertellen. Je mag kiezen..."
Sta jij zo pragmatisch in het leven?
Dubois: "Ik kan soms heel rationeel zijn. Zodanig dat ik elk gevoel uitsluit."
Terwijl je in sé met een oergevoel naar buiten bent getreden: die vrouwelijkheid?
Dubois: "Maar in relaties ga ik heel vaak uit van de ratio. Verstand kan mensen beter verbinden dan gevoelens. Als wij samen tot een conclusie komen geeft dat veel langer een houvast, een afspraak. Verstandshuwelijken houden veel langer stand dan emotionele relaties. Emotionele huwelijken kunnen natuurlijk veel meer passie hebben en intimiteit, maar zij hebben zeker niet die stabiliteit."
Dubois: "Ik ben nooit gepenetreerd en ik heb nooit gepenetreerd. Ik heb als man geen behoefte om seks te hebben met een vrouw. En puur homoseks spreekt mij ook niet aan. Ik heb er gewoon geen behoefte aan. Ook geen masturbatie. Mijn geslachtsdeel zit weggeborgen, dus dat gaat moeilijk."
Geen opmerkingen:
Een reactie posten