Transgender (deel 2): als je alles voortdurend dubbel ziet

"Ik ben het beu om alsmaar te moeten uitleggen dat ik transgender ben"

"Die eerste drempel zit tussen de oren, die moet je kunnen overwinnen." De persoon tegenover mij spreekt het gedecideerd uit. Ze heeft het immers allemaal meegemaakt. Vanavond praat Marianne Dubois (44), omdat ze zich zo voelt. Maar het had net zo goed Hans Dubois kunnen zijn die hetzelfde verhaal zou vertellen. Of misschien toch net even anders. Klinkt dat verwarrend? Dat vindt Marianne zelf ook: "Was ik maar een vrouw geweest, dan was alles veel gemakkelijker. Maar er zijn evenzeer momenten dat ik verlang naar mijn mannelijke kanten. Ik moet nu eenmaal schipperen tussen beide."

Tekst: Dominique Verschuren


"Ik kan mij niet herinneren dat ik ooit een kus heb gekregen van mijn moeder"

Je vertelde dat je uit een conservatief, katholiek, Westvlaams milieu komt.
Dubois: "Wij waren thuis met vijf mensen, mijn ouders en drie kinderen. Dat waren alle vijf aparte individuen. Echt apart. Ik kan mij niet herinneren dat ik ooit een kus heb gekregen van mijn moeder. Of dat we ooit samen aan tafel hebben gegeten. Dat was onbestaand. We moesten van jongs af aan aan onze eigen inkomsten zien te komen. Toen ik negen, tien jaar was, ging ik elk weekend werken aan de kust. Go-karretjes. Elke vrijdagavond, zaterdag, zondag: verhuren en kuisen. Mijn ouders heb ik al vijfentwintig jaar niet meer gezien. Dat staat los van mijn transgenderverhaal. Met die mensen heb ik niets meer te maken. "

Op affectie heb je dus niet hoeven te rekening in je jeugd?
Dubois: "Affectie? Zij hebben ons vooral afgebroken. Dat was de hobby van mijn ouders: maak de kinderen kapot en elkaar. Als een paar keer op je hart wordt getrapt door mensen van wie je verwacht dat zij je toch graag zien, dan leer je als kind terug te vallen op je sterke wapens. In mijn geval: mijn koppie gebruiken. Ik blij dat ik nu een schat van een vriendin heb en toch uit kan komen voor mijn transgender. De meesten doen dat niet."

Ben jij minder Marianne als jij mannenkleren aan hebt?
Dubois: "Dat moet je vragen aan Else, mijn vriendin. Else kan aan de telefoon horen of ik Hans of Marianne ben. Die grenzen zijn natuurlijk vaag. Het is niet zo dat als ik Marianne ben dat de mannelijke kant slaapt. Die is ook wel aanwezig. Andersom ook: er is altijd wel een Marianne aanwezig. De mannelijke kant is verbaal agressiever. Marianne is een stuk socialer..."

Je praat nu spontaan in de derde persoon over jezelf. Doe je dat vaak?
Dubois: "Soms wel ja."

Is dat niet vervreemdend?
Dubois: "Dat kan vreemd overkomen. ik probeer dat rationeel te beschouwen. De mannelijke kant is heel rationeel, kan heel sarcastisch zijn. Marianne houdt van het sociale. Zij kan ook heel goed luisteren."

Als een vriend een probleem heeft ga je dan gemakkelijker als Marianne dan als Hans omdat Marianne beter kan luisteren?
Dubois: "Als iemand effectief zegt 'Ik heb een probleem', dan weet ik dat ik het stukje Marianne moet laten primeren. Dat zal ook meer helpen. Langs de andere kant: die mannelijke kant kan soms hard aankomen, maar hij is ook heel eerlijk en rechtuit. Ik zeg dan ook eerlijk dat iets niet kan. Een bepaald project dat heel zakelijk en efficiënt moet worden georganiseerd en dat ik hier thuis aan de computer doe, doe ik bewust als Hans. Een ander stom voorbeeldje: ik schaak geweldig graag. Als Marianne verlies ik veel gemakkelijk dan als Hans. Als je wilt winnen, speel je beter tegen Marianne."

Van wie hou je het meest, Hans of Marianne?
Dubois: (stilte) "Ik denk dat de combinatie ideaal is. Als ik als Marianne op straat loop ben ik voorzichtiger. Als Marianne ben ik op straat zelfzeker, als Hans eerder arrogant, dan heb ik echt het gevoel dat ik alles aankan."

Dat genderverschil, heb jij dat beter door dan niet-genderisten, denk je?
Dubois: "Dat is moeilijk te beoordelen, maar ik denk het wel. Als ik hoor wat anderen daarover zeggen... Op het werk ben ik echt de communicatiepersoon. Zowel mannen als vrouwen komen naar mij toe voor hun problemen. Over het huishouden, over gevoelens, over dat ze gaan scheiden, over wat ze hadden gekocht, en de mannen over typische mannenzaken."

Heb jij ook het gevoel dat jij beide seksen beter begrijpt?
Dubois: "Ik hoop dat ik ze beter snap. Ik denk dat ik wel beter dan een doorsnee man kan aanvoelen wat een vrouw bedoelt. Dat is een van de leukere kanten van het transgender zijn. Ik kan het aanvoelen hoe leuk het is als vrouw om je in een nieuwe kleren te steken. Dat is een speciaal gevoel dat sommige mannen ook wel hebben, maar toch iets typisch vrouwelijk is."

Jij voelt aan den lijve het verschil tussen man en vrouw? En de verschillende gedragingen die daar bijhoren...?
Dubois: "Wat sommige transgenders, met name mannen die als vrouw verkleed zijn, vergeten is dat ze zich niet kunnen gedragen als mannen. Je gaat niet naar het café en slaat een paar pinten achterover. Of met je benen wijd zitten. Dat doet een vrouw normaal niet. Je ontdekt dat er veel meer sociale regeltjes bestaan voor vrouwen dan voor mannen. Een man mag veel meer dan een vrouw. Een man die de ene vrouw na de andere vrouw versiert is een echte, een vrouw die meerdere mannen na elkaar heeft is een slet. Dus veel transgenders, verkleed als vrouw, denken de ene vrouw na de andere te versieren. Dan voelen ze zich op en top vrouw. Die mannen maken echt een karikatuur van een vrouw. In feite doen zij datgene wat een man wil doen, alleen kleden ze zich als vrouw om iemand te verleiden."

Botsen die kanten dan niet enorm met elkaar: de machokant van een womanizer en de waardigheid van een vrouw?
Dubois: "Ikzelf heb de neiging nooit gehad om meerdere vrouwen te versieren. De meeste travesties zijn mannen die vallen op vrouwen. Tenzij ze zich omkleden, dan willen ze ook wel eens het bed delen met een man. Die weerstand om met een man seks te hebben wordt plots overwonnen. Doe je die kleren uit dan is het weer gedaan."

Is dat een vorm van homoseksualiteit?
Dubois: "Nee, in feite niet. Ze zien die mannen ook niet graag. Het gaat om de kick. De opwinding die ze krijgen als ze zich sexy kleden is zodanig sterk dat het verlangen geslachtsoverschrijdend wordt."

"Ik ben nooit gepenetreerd en ik heb nooit gepenetreerd"

De dwang om het ene moment man te zijn, de volgende uren als vrouw door het leven te gaan lijkt me tijdrovend. Die dagelijkse transformatie, hoe lang duurt die?
Dubois: "Dat ligt eraan. Ik wist gisteren al dat ik vandaag op stap zou gaan. Daarom heb ik gisteren al mijn nagels gelakt. Als ik dan 's ochtends opsta in mijn pyjama dan denk ik: Wat ga ik vandaag aandoen?

Geniet je van dat moment?Dubois: "Ja, ja... (lacht) echt waar. Leren rokken... Ik heb er dertig. Kort, lang, dof, blinkend, zijsplit... Dan ga ik kijken wat vandaag het beste past. Ik hou enorm van de kleuren zwart en rood. Ik zou mijn stijl willen omschrijven als strak en somber. "

Waarom altijd die korte rokken, waarom altijd dat overdreven vrouwelijke?
Dubois: "Dat klopt. Marianne is heel vrouwelijk..."

Er zijn veel vrouwen in het straatbeeld die broeken dragen...
Dubois: "Ik heb wel leggings. Maar die zijn ook allemaal zwart of rood. Opvallend glanzend. Ik voel me gewoon lekker daarin. Ik vind het zalig om dat te dragen."

Ik zie ook dat je borsten draagt.
Dubois: "Dat zijn prothesen van siliconen gemaakt."

Mis je iets als je die prothesen ziet?
Dubois: "Goh! Het zou veel praktischer zijn mocht je een pil kunnen pakken dat je ineens het lichaam van een vrouw krijgt. Maar ik mis niet iets."

Anders uitgedrukt: als je vrouwenkleren draagt, stoort je penis je dan?
Dubois: "Het zou leuker zijn als het er niet is, maar het is er. Vandaar dat ik het ook heel strak wegbind."

Hoe beleef jij seks? Als man of vrouw?
Dubois: "Ik heb geen seks. In het verleden heb ik wel wat clubs bezocht, maar nooit seks. Absoluut niet. Ik ben nooit gepenetreerd en ik heb nooit gepenetreerd. Ik heb als man geen behoefte om seks te hebben met een vrouw. En puur homoseks spreekt mij ook niet aan. Ik heb er gewoon geen behoefte aan. Ik heb daar totaal geen last van. Ik ben gewoon niet seksueel actief. Ook geen masturbatie. Mijn geslachtsdeel zit weggeborgen, dus dat gaat moeilijk."

Raak je dan nooit spontaan opgewonden?
Dubois: "Nee, totaal niet."

Ook niet als je een leren rok aan hebt?
Dubois: "Nee, het is geen fetisj in die zin dat ik een seksuele prikkeling krijg als ik een rok draag. Je krijgt een bepaalde uitstraling. Dat is tof. Ik zie in die foto's van mij ook geen seks, maar lifestyle, hooguit verleiding, maar zeker geen seks."

"De grootste uitdaging is de maatschappij"

Volgens Dubois lopen er in België circa 280.000 transgenders rond. Meer dan 95 procent komt niet uit de kast. Ze trekken stiekem kleren van hun vrouw aan als die niet thuis is. Of ze duiken een club in waar ze mensen met dezelfde verlangens ontmoeten. Het is niet gemakkelijk om uit die verborgenheid te ontsnappen. Dubois weet als geen ander welke prijs je betaalt om je te profileren als transgender. Maar jezelf wegcijferen heeft op lange termijn geen zin. Het is als een bal die je het water in wilt drukken maar die toch altijd weer boven komt.

Dubois: "De grootste uitdaging is de maatschappij. Je begint met een toerke in de buurt. Sommigen gaan eerst naar een club. Je kleed je daar om en rond sluitingstijd verkleed je je weer terug als man. Bij de volgende stap kleed je je niet meer terug om maar ga je als vrouw terug naar huis. De allereerste keer dat ik uitging, gekleed in vrouwenkleren, ging ik samen met mijn zus. Naar een kroeg op vijftien minuten lopen. Zij stelde voor eerst nog langs de frituur te gaan. Maar op een bepaald moment zei ze: 'Ik moet weg. Ik zie je morgen nog wel.' En weg was ze. Daar stond ik dan: kort gerokt, kousen aan, hoge hakken, een vrouw van een meter vijfennegentig. Dan kun je drie dingen doen: ofwel sterf je ter plaatse, in de frituur werd ik al volop begluurd. Ofwel ga je verder en val je. Ofwel ga je verder en word je sterker. Het is net leren lopen."

Denk jij dat je het nog gaat meemaken dat je als Marianne niet meer zo voorzichtig hoeft te zijn?

Dubois: "Het wordt erger met de jaren. De maatschappij polariseert. De sfeer wordt agressiever. De laatste jaren is dat merkbaar veranderd. Negatieve reacties uit de allochtone hoek, de Oosteuropeanen... Ik ben voor de emancipatie van iedereen. Ik vind dat iedereen kansen moet krijgen om zijn of haar leven op te bouwen. Kansen voor mij, voor vrouwen, mannen, allochtonen, maakt mij niet uit. Maar als je onderdeel uitmaakt van deze maatschappij dan moeten de neuzen wel dezelfde kant op staan. Je moet er wel voor gaan. We leven in een democratische staat, we leven in een rechtstaat. De vrijheid van meningsuiting is ook belangrijk. Als ze mij uitschelden, dan maakt mij dat niet uit. Mijn grens ligt als ze oproepen tot geweld."

Word je het nu nooit beu om altijd maar te moeten uitleggen wie je bent en hoe en waarom?
Dubois: "Ja, dat ben ik intussen wel beu. Ik heb sinds 2006 me enorm ingezet voor de transgendergemeenschap. Ik heb lansen gebroken, interviews gedaan, fotoreportages, psycholoog gespeeld, begeleider voor transgenders die uit de kast wilden komen... Maar je krijgt er soms barweinig voor terug."

Dat klinkt verbitterd.
Dubois: "Ik vind het op zich wel een fascinerende wereld. En voor een deel is het ook mijn wereld. Ik behoor tot die wereld. Maar als je zo vaak de deksel op je neus krijgt, dan houdt het ooit eens op."

Je behoort tot die wereld tegen wil en dank?
Dubois: "Ja... die wereld...  ja... goh... Behoor ik tot die wereld? Ik ben een transgender, maar behoor ik tot die wereld? Ik zie het ook niet als een aparte wereld, ik ben gewoon een onderdeel van de maatschappij. Ik ben sowieso nogal individualistisch."

Maar je hebt ook een soort leidersrol in die wereld?
Dubois: "Mensen volgen mij graag, maar ik word niet graag gevolgd. Mensen hangen graag wagonnetjes aan je locomotief. Maar mensen moeten het zelf doen. Ik kan mensen niet altijd bij de hand pakken en voor alles gaan zorgen."

Welke boodschap draag jij graag uit?
Dubois: "Ik ga ervan uit dat transgenders gewone mensen zijn zoals iedereen. Ze moeten meedoen met de maatschappij. En zichzelf niet altijd in een slachtofferrol duwen. Soms komen van die transgenders samen en beginnen ze te discussiëren: 'Wij kunnen niet buiten komen, want de wetteksten zijn nog niet aangepast.' En dan zeg ik: 'Je zou veel beter op straat komen en laten zien dat je net bent als iedereen. Maar als je je blijft verbergen en je duwt jezelf in een slachtofferrol dan bereik je helemaal niets. Wil je een maatschappelijk draagvlak creëren, dan lukt dat alleen om mee te doen en te zijn wie je bent. Kom naar buiten en praat erover en wees er open en eerlijk in. Er zijn meer dan 280.000 transgenders in België, 95 procent zit opgesloten."

Op de Gay Pride kom je ook transgenders tegen, je vindt ze vaak in gaycafés... Als ze gelijkwaardig willen zijn waarom isoleren ze zich dan zo?
Dubois: "Dat heb ik me ook afgevraagd. Waarom altijd die opsplitsing in kleine groepjes? Toch is die drempel niet altijd gemakkelijk te nemen. Uiteindelijk ga je het toch zoeken bij gelijkgestemden. Maar dat mag geen cultus worden, dat moet beperkt blijven. Stap uit dat transgenderwereldje!"

Je hebt mij ervan overtuigd dat 'je transgender voelen' niet iets is dat je kunt onderdrukken, maar de goegemeente denkt daar vaak heel anders over.
Dubois: "Dat is met een heleboel zaken. Laten we hopen dat we dingen kunnen veranderen met educatie en actief aanwezig zijn. Er is een tijd geweest dat vrouwen echt geen broek konden dragen. Nu is het de normaalste zaak van de wereld. Je moet mensen de kans geven. Maar je moet om die emancipatie te realiseren wel meedoen. Je kunt niet aan de zijlijn blijven. Je moet zelf meespelen, want anders kun je geen doelpunt scoren. Als je meespeelt, kan je balverlies leiden, een rode kaart krijgen, tegen je schenen geschopt worden..."

Ben je optimistisch over de toekomst?
Dubois: "Nee. Voor transgenders blijft het moeilijk om tegen het vooroordeel te vechten. De maatschappij verandert niet ten voordele. De economie zit momenteel niet mee. Mensen hebben minder werk, minder inkomsten, worden chagrijniger en egocentrischer. Ze hebben minder oog voor maatschappelijke zaken. Mensen stellen zich vragen: Waarom moet er 80.000 euro besteed worden aan de Gay Pride. Kunnen we met die 80.000 euro geen nuttigere zaken doen, als er zoveel mensen werkloos zijn? Waarom dan een operatie bekostigen van een transgender? Dat is een reële vraag!"